Główne zagadnienia badawcze Katedry Teorii i Historii Prawa dotyczą problematyki:

1. Teorii i filozofii prawa oraz prawoznawstwa

2. Mediacji i negocjacji prawniczych oraz innych polubownych form alternatywnego rozwiazywania sporów prawnych (ADR)
3. Powszechnej historii państwa i prawa
4. Historii ustroju i prawa polskiego
5. Prawa rzymskiego
6. Historii doktryn politycznych i prawnych
7. Historii ustroju i administracji
8. Etyki prawniczej i etyki urzędniczej
9. Logiki prawniczej, metodologii nauk prawnych oraz metodyki pracy prawnika
10. Holistycznego podejścia do prawa i praktyki prawniczej (z perspektywy Comprehensive Law Movement)
11. Socjologii prawa
12. Psychologii prawa
13. Praw człowieka
14. Amerykańskiego kultury prawnej
15. Retoryki prawniczej i komunikacji interpersonalnej w zawodzie prawnika i urzędnika
16. Wykorzystania nowych technologii informatycznych (AI) w praktyce opanowywania sporów prawnych.

Wyniki badań pracowników Katedry są prezentowane podczas krajowych i międzynarodowych konferencji naukowych, wykładów gościnnych w uczelniach zagranicznych oraz wykładów w ramach programu Erasmus+. Efektem prac badawczych pracowników Katedry są monografie, rozdziały w monografiach, podręczniki akademickie, oraz liczne artykuły, publikowane zarówno w kraju jak i zagranicą, m.in. w Austrii, Czechach, Chorwacji, Niemczech, Rosji, Słowacji, USA i na Ukrainie, w tym przez prestiżowe wydawnictwa naukowe (Wolters Kluwer, C.H. Beck, Difin, Peter Lang Publishing czy Springer).

Wśród opublikowanych monografii autorstwa i współautorstwa pracowników Katedry znajdują się m.in.: M. Augustyniak, Solidaryzm i idea solidarności we francuskiej myśli polityczno-prawnej przełomu XIX i XX wieku, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2021; M. Augustyniak, P. Polaczuk, Typy idealne panowania: założenia epistemologiczne i metodologiczne, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2010; M. Augustyniak, Myśl społeczno-filozoficzna Edwarda Abramowskiego, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2006; M. Kazimierczuk, Wolność zrzeszania się w związki zawodowe w polskim porządku prawnym, e-seria Monografie WPiA UWM, Olsztyn 2015; E. Sokalska, Legal and Political Dimensions of American Federalizm: Development and Interpretations, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2018; A. Jurewicz, R. Sajkowski, B. Sitek, J.Szczerbowski, A.Świętoń, Rzymskie prawo publiczne: wybrane zagadnienia, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2011; A.Zienkiewicz, Studium mediacji. Od teorii ku praktyce, wyd. Difin, Warszawa 2007; A. Kalisz, A. Zienkiewicz, Mediacja sądowa i pozasądowa. Zarys wykładu. Wydanie drugie poprawione i uzupełnione, wyd. Wolters-Kluwer, Warszawa 2014; J. Bralczyk, J. Dubois, G. Holoubek, Cz. Jaworski, Z. Krzemiński, G. Matyszkiewicz, J. Naumann, K .Piesiewicz, M. Radwan-Rohrenschef, A. Rościszewski, J. Stuhr, A. Tomaszek, J. Wasilewski, E. Wende, T. De Virion, Z. Zapasiewicz, J. Zajadło, K. Zeidler, A.Zienkiewicz, Wymowa prawnicza, C.H. Beck, wyd.4, Warszawa 2014; A. Kalisz, A. Zienkiewicz, Polubowne rozwiązywanie konfliktów w pomocy społecznej. Komunikacja, psychologia konfliktów, negocjacje i mediacje socjalne, Wydawnictwo Humanitas, Sosnowiec 2015;  A. Zienkiewicz, Holizm prawniczy z perspektywy Comprehensive Law Movement. Studium teoretycznoprawne, wyd. Difin, Warszawa 2018, A Kalisz, A. Zienkiewicz, Mediacja w sprawach gospodarczych jako narzędzie wspierające sukces w biznesie, wyd. Difin, Warszawa 2020.

W latach 2020-2023 w Katedrze Teorii i Historii Prawa realizowane było działanie naukowe pt. „Cele mediacji a dobór i stosowanie strategii i technik mediacyjnych przez mediatorów w sporach cywilnych, w tym gospodarczych pomiędzy przedsiębiorcami.” (nr decyzji Dyrektora NCN 2019/03/X/HS5/00850, kierownik: dr hab. A.Zienkiewicz, prof. UWM). W ramach przedmiotowych badań w 2020 r., przeprowadzone zostały pilotażowe badania teoretyczne oraz empiryczne (w tym badania ankietowe i pogłębione semi-strukturyzowane wywiady indywidualne z mediatorami/radcami prawnymi Ogólnopolskiej Sieci Ośrodków Mediacji Radców Prawnych w Bydgoszczy, Lublinie, Olsztynie, Warszawie, Wrocławiu). W latach 2020-2023 prowadzona była analiza i opracowywanie zgromadzonego materiału badawczego oraz aktywność konferencyjna i publikacyjna dotycząca istotnych danych ilościowych i jakościowych wraz z ich oceną i wnioskami. Jako rezultat w/w badań przygotowano m.in. następujące publikacje: A.Zienkiewicz, A.Kalisz, Mediacja w sprawach gospodarczych jako narzędzie wspierające sukces w biznesie, Warszawa 2020 (wstępne wyniki z badań) oraz trzyczęściowy, szczegółowy raport z badań: 1) A.Zienkiewicz, Objectives of Mediation and Selection and Implementation of Mediation Strategies and Techniques by Mediators in Civil Disputes - Study Report (Part I), Studia Iuridica Lublinensia, 2021, 30 (5), s. 601-618. 2) A.Zienkiewicz, Objectives of Mediation and Selection and Implementation of Mediation Strategies and Techniques by Mediators in Civil Disputes - Study Report (Part II Survey Questionnaires), Studia Iuridica Lublinensia, 2022, 31 (1), s. 213-236. 3) A.Zienkiewicz, Objectives of Mediation and Selection and Implementation of Mediation Strategies and Techniques by Mediators in Civil Disputes - Study Report (Part III - Interviews), Studia Iuridica Lublinensia. Vol. 32, Nr 2, 2023, s. 303-332.

W 2025 r. dr hab. A.Zienkiewicz, prof. UWM, dr M.Kazimierczuk oraz grupa młodych pracowników i współpracowników Katedry Teorii i Historii Prawa: mgr A.Niemczyk, mgr N.Raczkowska, mgr M.Załęski, mgr J.Zdziarski przeprowadziła badania i uczestniczyła w przygotowaniu monografii zbiorowej wraz z przedstawicielami Katedry Prawa Gospodarczego i Prawa Handlowego, Katedry Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego, Katedry Prawa Administracyjnego i Nauk o Bezpieczeństwie, Katedry Postępowania Administracyjnego i Sądownictwa Administracyjnego, w związku z współfinansowanym przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, projektem badawczym, pt. „Bezumowne korzystanie z nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa – aspekty prawne”. Zespół Katedry Teorii i Historii Prawa zrealizował V obszar badawczy projektu poświęcony możliwości stosowania mediacji, negocjacji i postępowania pojednawczego w sporach dotyczących bezumownego korzystania z nieruchomości, jak również możliwości i procedur zawierania ugód sadowych i pozasądowych.

Innym przejawem aktywności badawczej pracowników Katedry jest współpraca z polskimi i zagranicznymi stowarzyszeniami i czasopismami naukowymi oraz ośrodkami badawczo-edukacyjnymi i praktycznymi. Dr hab. A.Zienkiewicz, prof. UWM jest członkiem zarządu Stowarzyszenia Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej (IVR – sekcja polska), członkiem International Association for Artificial Intelligence and Law (IAAIL), członkiem polskiej Rady Programowej czasopisma naukowego „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej”, członkiem Rady Naukowej czasopisma naukowego „Kwartalnik ADR. Arbitraż i mediacja”, redaktorem tematycznym czasopisma WPiA UWM „Studia Prawnoutrojowe”, ekspertem Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych. Współpracuje z Akademickim Centrum Mediacji WPiA UMCS w Lublinie, ośrodkami Ogólnopolskiej Sieci Ośrodków Mediacji Radców Prawnych oraz Centrum Alternatywnego Rozwiązywania Sporów WPiA Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Dr M.Kazimierczuk jest wiceprezesem stowarzyszenia Akademicki Klub Obywatelski, który jest miejscem integracji środowisk naukowych wokół idei polskiego patriotyzmu. Członkiem założycielem stowarzyszenia Ośrodek Rozwoju Współpracy Międzyregionalnej Intermarium realizującego projekty dotyczące współpracy gospodarczej, kulturalnej oraz międzyregionalnej Europy Środkowo-Wschodniej. Dr hab. E.Sokalska, prof. UWM jest członkiem EUROFUR Research Group, międzynarodowej grupy badawczej (Czechy, Polska, Słowacja, Ukraina), działającej od 2019 r. przy Wydziale Prawa Univerzita Palackého v Olomouci oraz międzynarodowego stowarzyszenia European Society for Comparative Legal History.